به گزارش کاوش نیوز به نقل از ایرنا: خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که خسارات زیادی به زندگی انسان و اکوسیستم های طبیعی وارد می آورد. از پیامدهای این پدیده، فشار به منابع آب و سفره های آب زیرزمینی و کاهش تغذیه طبیعی آن ها است. تهدید محیط زیست، تشدید پدیدە بیابان‌زایی، از بین رفتن گونه های زیستی و تجدیدنشدن حیات گیاهی و جانوری در کوتاه مدت و دراز مدت از عوارض دیگر این بلای طبیعی است. پدیدە خشکسالی با سایر بحران‌های طبیعی متفاوت است زیرا این پدیده به آهستگی و در زمان نسبتاً طولانی به وقوع می پیوندد و برخی اوقات دورە تداوم آن بیش از چند سال است.

تازه‌ترین گزارش مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی نشان می‌دهد که ۸۳.۳ درصد از مساحت حوزه های آبریز اصلی کشور دچار طبقات مختلف خشکسالی بلند مدت هستند. پدیده خشکسالی شدید و بسیار شدید در یک دوره ۱۲۰ ماهه منتهی به شهریور امسال، ۴۱.۴ درصد مساحت حوضه‌های آبریز اصلی را با خود درگیر کرده است؛ در این میان استان زنجان نیز همچون اغلب استان‌ها و مناطق کشور با پیامدهای کم آبی و خشکسالی مواجه است و شرایط حاکم بر آن در این زمینه از یک وضعیت بحرانی حکایت می‌کند. 

بر اساس اعلام سازمان آب منطقه ای زنجان سالانه به طور متوسط بیش از ۷۰ سانتیمتر سطح آب های زیرزمینی در دشت های استان پایین می رود. این افت منابع آب زیرزمینی در دشت ابهر شدت بیشتری دارد و به ۲ برابر میزان میانگین نیز می رسد. از طرفی کاهش بارندگی ها و محدود شدن منابع آب جاری و ذخایر سدها چالش های دیگری در تامین منابع آب مورد نیاز در بخش های مختلف به وجود آورده است.

کاهش ۶۰درصدی جریان آب رودخانه های استان زنجان

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان گفت: میانگین بارندگی سال آبی ۱۳۹۹- ۱۴۰۰در این استان ۲۲۳ میلیمتر بوده که نسبت به سال آبی ۹۸- ۹۹ با ۳۷۶.۷ میلیمتر، ۴۰ درصد کاهش دارد و نسبت به  بارندگی دوره آماری با ۳۱۷ میلیمتر، ۳۰درصد کاهش نشان می دهد که این موضوع حاکی از خشکسالی نسبی در سال آبی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ است.

اسماعیل افشاری افزود: با توجه به نوع بارش و پراکندگی زمانی – مکانی بارندگی، وضعیت تبخیر و پارامترهای موثر برآن، آورد و جریان رودخانه ها با شدت بیشتری در استان کاهشی شده به طوری که میزان کاهش جریان آب رودخانه های استان متوسط ۶۰ درصد را نشان می دهد.

وی اظهار داشت: بر اساس پیش بینی های مرکز ملی خشکسالی  با توجه به گذشت نزدیک ۲۰ روز از سال آبی ۱۴۰۰- ۱۴۰۱ و کاهش بارش به نسبت به سال آبی گذشته، میزان بارش در پاییز امسال کمتر از حد نرمال پیش بینی شده است، از این رو با ادامه روند خشکسالی آبی گذشته، احتمالا با کاهش حدود ۳۰ درصدی بارش ها نسبت به متوسط دراز مدت در استان مواجه خواهیم بود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان با بیان اینکه بارش در زمستان امسال دراستان در حد نرمال پیش بینی شده است، گفت: در نهایت به این مساله باید توجه داشت که پیش بینی بارش ها با افزایش فاصله زمانی از شروع سال آبی از قطعیت کمتری برخوردار است.

افشاری خاطرنشان کرد: برای عبور از خشکسالی که به گواه کارشناسان و متخصصان، در چند اخیر بی سابقه بوده، رعایت الزامات پیش بینی شده برای صرفه جویی در استان، در قالب برنامه سازگاری با کم آبی در دستور کار قرار دارد.

وی ادامه داد: در این برنامه که به تصویب کارگروه ملی سازگاری با کم آبی رسیده و به همت متخصصان دستگاههای اجرایی و استادان دانشگاه‌های استان تهیه شده، ابتکارات متنوع و مختلفی برای صرفه جویی پیش بینی شده است.

افشاری گفت: برای بخش های مختلف کشاورزی، شرب، فضای سبز و صنعت، در قالب اقدامات سخت افزاری برنامه های هزینه محوری مثل جلوگیری از برداشت غیرمجاز و  ممانعت از اضافه برداشت، تعویض خطوط لوله انتقال آب شرب فرسوده، کاهش سطح کشت محصولات پرآب برو تغییر فضای سبز موجود به طراحی خشک منظر مدنظر قرار گرفته است.

وی افزود: در قالب اقدامات نرم افزاری هم  ایجاد و اشاعه فرهنگ مصرف، برنامه های تبلیغی، تشویقی و ارتباط موثر بار رسانه برای ترغیب هر چه بیشتر مردم به صرفه جویی را در دستور کار داریم.

توسعه کشت ارقام متناسب با شرایط کم‌آبی راهکار مقابله با خشکسالی در زنجان

رییس جهاد کشاورزی استان زنجان گفت: خشکسالی هم تبعات کوتاه دارد و هم پیامدهای بلند مدت. تبعات بلند مدت موضوعات زیرساختی مثل توسعه باغات و پرورش دام های مولد را تحت الشعاع قرار می دهد. در حوزه زارعت و باغداری باعث به وجود آمدن حمله آفات و بیماری می شود که عوارض طولانی مدتی می تواند بر تولید بر جا بگذارد.

جواد تاراسی خاطرنشان کرد: خشکسالی و تبعات آن علاوه بر میزان بارندگی با پراکنش بارندگی ها هم ارتباط دارد، اگر زمان بارش ها هر چند کم هم باشد در زمان مناسب نباشد و در دوره رشد گیاه انجام نشود، اثرات شدید تری خواهد داشت.

وی با بیان اینکه برای مقابله با خشکسالی، توسعه کشت ارقام متناسب با کم آبی را به عنوان یک راهکار موثر، در دستور کار داریم، افزود: زنجان از جمله استان هایی است که با چالش های مربوط به شرایط کم آبی در آن مواجه ایم، برای مقابله با خشکسالی تدابیر متعددی را اتخاذ کردیم تا در نتیجه آنها مدیریت بهینه مصرف آب در پهنه های کشت را محقق کنیم.

تاراسی ادامه داد: توسعه کشت های گلخانه ای یکی از راهبردها در استان است، در این زمینه ایجاد شهرک های گلخانه های در استان در دستور کار قرار گرفته و تا کنون در شهرهای مختلف این طرح ها به مرحله اجرا در آمده است.

رییس جهاد کشاورزی استان زنجان گفت: تولید محصولات گلخانه‌ای یک روش نوین است که باعث افزایش کیفیت محصول تولیدی، تولید محصول مورد نظر در طی سال، افزایش صادرات، صرفه جویی در مصرف آب، استفاده از اراضی غیرقابل کشت با سیستم هیدروپونیک و ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب برای فارغ التحصیلان کشاورزی می‌شود.

تاراسی به اقبال کشاورزان نسبت به کشت گیاهان دارویی نیز در استان اشاره کرد و افزود: گیاهان دارویی نیز اغلب در طول سال یک تا دوبار نیاز آبی دارند و از طرفی در اقتصاد کشاورزی هم جاگاه قابل توجهی را به خود اختصاص داده اند، از این رو تغییر الگوی کشت به سمت محصولات کم آب بر به دلیل وجود خشکسالی های اخیر یکی از نیازهای اساسی استان است.

وی با بیان اینکه امسال ۶۷۰ هکتار از زمین‌های استان زیر کشت گل محمدی، زعفران، زیره و رازیانه قرار گرفت، گفت: به طور میانگین سالانه ۶۳۳ تن گیاهان دارویی در استان تولید و روانه بازار می‌شود.

تاراسی اظهار داشت در سال زراعی گذشته به دلیل خشکسالی و کاهش بارندگی ها، میزان تولید گندم در استان زنجان ۵۰ درصد کاهش یافت.

بر اساس اعلام سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان، این استان با داشتن ۸۴۵ هزار هکتار عرصه های مناسب کشاورزی، پنج درصد اراضی کشاورزی کشور را دارد.

بخش کشاورزی در استان زنجان بیش از ۹۰ هزار بهره‌بردار دارد که به تولید انواع محصولات زارعی و باغی اشتغال دارند.

کشاورزی در زنجان از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و بیش از ۳۲ درصد سهم اشتغال را در این استان به خود اختصاص داده است در حالی که میانگین سهم اشتغال کشوری در این بخش ۱۸ درصد است.

تنش آبی در ۱۳۱ روستای استان زنجان

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان زنجان با بیان اینکه تنش بی آبی بر چهره  ۱۳۱ روستای این استان نشسته است، گفت: در این روستاها ۱۹ هزار و ۴۸۰ خانوار با ۷۳ هزار و ۳۲۷ نفر ساکن هستند.

علیرضا جزء قاسمی مشکل کمبود آب در این تعداد روستاها را کمبود منابع آبی، عدم رعایت الگوی مصرف، استفاده از آب آشامیدنی برای آبیاری باغات، احشام و انشعاب های غیرمجاز برشمرد و افزود: انشعاب های غیرمجاز آب آشامیدنی در روستاهای استان و استفاده از این مایه حیات برای آبیاری درختان، باغچه ها و احشام نیز جزو چالش های جدی بر سر راه تامین آب شرب پایدار در استان محسوب می شود.

وی اظهار داشت: بیشترین مشکل کم آبی در شهرستان های زنجان با ۴۳ روستا، خدابنده با ۲۸ روستا و ماهنشان با ۲۳ روستا است.

جزء قاسمی افزود: در شهرستان های طارم و  ایجرود به ترتیب ۱۲ و ۱۱ روستا، ابهر ۹ روستا و سلطانیه نیز پنج روستا در بحران بی آبی قرار دارند.

وی تاکید کرد: کاهش مصرف آب، ترویج مصرف بهینه، رعایت الگوی مصرف و گزارش انشعاب های غیرمجاز از جمله اقداماتی است که مردم می توانند به شرکت آب و فاضلاب کمک کنند تا این روستاها از بحران موجود خارج شوند.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان زنجان گفت: در حال حاضر از ۹۰۷ روستای این استان، ۶۱۷ روستا با بیش از ۳۰۰ هزار نفر جمعیت تحت پوشش این شرکت قرار دارند.

جزء قاسمی اظهار داشت: امسال با اجرای پروژه آبرسانی تک روستایی و پروژه مجتمع روستایی در استان و سایر اقدامات اساسی ۷۰ روستا در استان با بیش از سه هزار و ۵۰۰ خانوار از تنش آبی خارج شدند. 

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۷۶۲ منبع برای تامین آب آشامیدنی سالم و بهداشتی برای ۶۱۷ روستا در استان وجود دارد که از این تعداد ۳۶۴ حلقه چاه، ۲۴۰ مورد قنات و ۱۸۵ مورد نیز چشمه است.