شاید بارها شنیده باشید که خیلی از افراد نسبت به شرایط کنونی جامعه که در آن هر کسی به خودش اجازه می دهد با رفتارش موجب رواج بی عفتی و شکستن قبح گناه شود، ناراحت و نگران هستند زیرا این رفتار ناشایست برخی از افراد مزاحم آزادی منو شما می شوند در حالیکه این عمل ناشایست آنها در اسلام و جامعه اسلامی گناه محسوب می شود آنها این رفتار را  براحتی در ملع عام انجام می دهند و دم از نبودن آزادی می زنند!! در  بسیاری از موارد هم ، مردم اگر معترض باشند سکوت کرده و امر به معروف که یکی از واجبات کفایی در اسلام مطرح شده را فراموش کرده اند.

به گزارش کاوش نیوز، دین اسلام که سعادت بشر را عهده دار است، احکام زندگی اجتماعی او را نیز در نظرگرفته است، و گاه به احکام اجتماعی بیشتر از احکام فردی توجه کرده است. اسلام بر این نکته نیز تاکید دارد که سلامت فرد از سلامت جامعه جدا نیست. بنابراین، با طرح نظارت عمومی، یا امر به معروف و نهی از منکر، امید به آینده ای درخشان و به دور از فساد را در دل ها می پروراند و ترک این دو امر مهم را موجب گرفتاری مردم می داند. رسول اکرم( ص) می فرمایند: «هر زمان که امت من امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنند، پس منتظر بلاهای الهی باشند.» امر به معروف و نهی از منکر موجب محکم شدن پایه های اقتدار جامعه اسلامی می شود و فسق و فجور را از ریشه قطع می کند.

علی (ع)می فرمایند: «امر به معروف و نهی از منکر دو صفت از صفات خداوند سبحان هستند، این دو قطعا نه مرگ انسان را نزدیک می کنند و نه از رزق و روزی انسان می کاهند.»امام رضا (ع)می فرمایند: «وقتی امت من از امر به معروف و نهی از منکر شانه خالی کردند و آن را به یکدیگر واگذار کردند، حتما بدانند که با هلاکت و عذاب الهی روبه رو خواهند شد.»

امر به معروف و نهی از منکر دو اصل اصلاح کننده

امام خمینی (ره)در این رابطه می گوید:«امر به معروف و نهی از منکر دو اصلی است در اسلام که همه چیز را می‌خواهد اصلاح کند. یعنی با این دو اصل می‌خواهد تمام قشرهای مسلمین را اصلاح بکند، به همه مأموریت داده، به همه، به تمام افراد زیر پرچم مأموریت داده که باید وادار کنید همه را به کارهای صحیح و جلوگیری کنید از کارهای فاسد»

تمام هدف‌های مثبت در معروف و تمام هدف‌های منفی در منکر است

شهید مطهری می فرماید:«... تمام هدف‌های مثبت اسلامی داخل در معروف و تمام هدف‌های منفی اسلامی داخل در منکر است، و گرچه در امر به معروف و نهی از منکر تعبیر امر و نهی هست ولی با توجه به قرائنی …، مقصود از آن تنها امر و نهی لفظی نیست، بلکه مقصود استفاده کردن از هر وسیله مشروع برای پیشبرد هدف‌های اسلامی است. پس اگر بخواهیم روح امر به معروف و نهی از منکر را با ترجمه و تعبیر فارسی خودمان بیان کنیم باید بگوییم: لزوم استفاده از هر وسیله مشروع برای پیشبرد اهداف اسلامی.»

شرایط امر به معروف و نهی از منکر

در مرحله اول اینکه آمر و ناهی، معروف و منکر را بشناسد و یقین داشته باشد بوجوب معروف و حرمت منکر، و ایمن باشد از اشتباه خودش.و احتمال بدهد که امر و نهی او تأثیر داشته باشد، اگر غیر این باشد  وجوب آن ساقط می‌شود.و یا اینکه کسی که واجب را ترک نموده یا فعل حرام را به جا آورده، اصرار به آن داشته باشد، پس اگر بداند مرتکب نمی‌شود انجام آن  ساقط می‌شود در مواردی که فاعل این امر معتقد باشد به مباح بودن فعل حرامی یا به جواز ترک واجبی در این صورت در این صورت امر به معروف و نهی از منکر، ساقط می‌شود؛همچنین امر و نهی او مفسده و ضرری نباشد،

کسی که امر یا نهی می‌کند، بداند آنچه را که دیگری انجام می‌دهد حرام است و آنچه را ترک کرده، واجب است، پس هرکس نمی‌داند این عمل که او انجام می‌دهد جلوگیری واجب نیست. بنابر فتوای آیت ا.. خامنه‌ای آمر به معروف و نهی کننده از منکر باید عالم به معروف و منکر باشد و همچنین بداند که فاعل منکر عمدأ و بدون عذر شرعی مرتکب آن می‌شود.

آنکه در امر به معروف یا نهی از منکر مفسده‌ای وجود نداشته باشد یا ضرری متوجه کسی نشود، مثلاً باعث نشود که آبروی شخص مسلمان ریخته شود یا ضرر مالی یا جانی به کسی برسد.

احتمال بدهد که امر به معروف یا نهی از منکر اثر کند. پس اگر یقین به عدم اثر آن دارد، واجب نیست. بنابر فتوای آیت ا.. خامنه‌ای زمانی امر به معروف و نهی از منکر واجب می‌شود که احتمال تأثیر امر به معروف و نهی از منکر در مورد آن شخص داده شود، و ضرری برای خود او نداشته باشد، خود شخص آمر به معروف یا ناهی از منکر، آن معروف را ترک نکرده یا فاعل به آن منکر نباشد. مصداق مثل معروف که رطب خورده منع رطب کی کند

امر به معروف ونهی از منکر خاص و عام

امر به معروف عام آنست که هر کس از آحاد ملت مرتکب گناهی شود یا یکی از تکالیف واجب را ترک کند که این نیز گناه است بر هر شخص مطلعی واجب است وی را از ارتکاب گناه نهی کند. همهٔ مردم چنین حقی را دارند و می‌توانند هر کس را در هر مقامی امر و نهی کنند.

امر به معروف خاص به این معنی است که باید گروه ویژه یی در همة اجتماعات این وظیفه را عهده‌دار باشند و آن در مسائلی است که نیاز به علم و آگاهی دارد. این قسم از امر و نهی نسبت به برخی از مسائل مخصوص گروه دانشمندان آگاه و راستین و بی غرض و خیرخواه امت می‌باشد.

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

امر و نهی با زبان؛ یعنی به کسی که واجبی را ترک کرده دستور دهد که واجب را به جا آورد و به گناهکار دستور دهد که گناه را ترک کند.استفاده از زور، برای جلوگیری از منکر و برپایی واجب؛ یعنی زدن گناهکار (بنابر فتوای آیت ا...خامنه‌ای مواردی که امر به معروف و نهی از منکر متوقف بر چیزی بیشتر از امر و نهی زبانی باشد، اگر در سرزمینی باشد که دارای نظام و حکومت اسلامی است و به این فریضه اسلامی اهمیت داده می‌شود، احتیاج به اذن حاکم و مسئولین ذی‌ربط و پلیس محلی و دادگاه‌های صالح دارد.

لزوم تشکیل وزرات خانه یا سازمان امر به معروف یا نهی از منکر

در اصل هشتم قانون اساسی امده است «در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر به معروف و نهی از منکر، وظیفه‌ای است همگانی و متفاوت بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت، شرائط و حدود و کیفیت آن را قانون تعیین می‌کند».

لازم است که در نظام اسلامی وزارتخانه، سازمان، مرکز وگروهی را با هر نام مناسب تشکیل دهد که وظیفه این گروه، همان اجرای صحیح قانون زندگی ساز امر به معروف و نهی از منکر باشد که خود پشتوانه‌ای محکم برای قدرتمندی نظام و برای حفظ مصالح آحاد مردم و جامعه انسانی اسلامی است. خدای متعال، در قرآن می‌فرماید: بر این که برادری واتحاد در پرتو توحید را مستحکم سازید و همواره از تفرق و پراکندگی دوری جوئید وبا این که قبلاً متفرق و دشمنان یکدیگر بودید، امروز با نعمت اسلام قدر نعمت اخوت را بدانید می‌افزاید: (ولتکن منکم آمه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر واولئک هم المفلحون). «و باید از میان شما گروهی و امتی باشند که به خیر و نیکی دعوت نمایند، وامر به معروف و نهی از منکر کنند و اینان همان رستگارانند».

فضای مجازی بهترین فرصت برای فرهنگ نورانی نماز

یکی از راه های جلوگیری از شیوع منکرات، ترویج فرهنگ نماز است. در سوره عنکبوت، آیه 45، آمده است: (اِنّ الصّلوهَ تَنْهی عَنِ الفَحْشاءِ و المُنْکَر). نمازگزار به دلیل اینکه در طول روز، در برابر خدا می ایستد و با او سخن می گوید، هنگام ایجاد زمینه گناه، خداوند را حاضر می بیند و از انجام گناه دور می شود.فضای مجازی می تواند بهترین فرصت باشد تا مفاهیم و ارزش‌های اسلامی به‌ ویژه فرهنگ نورانی نماز، شامل فلسفه، آثار و برکات، کارکردها، جایگاه، اهمیت و ضرورت این فریضه را در سطحی گسترده‌ تبیین کنیم.مقام رهبری فرمودند :"ما همیشه به نماز محتاجیم و در عرصه های خطر محتاج تر و امروز ما با یک خطر و تهدید جدی برای جوانان در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی مواجه هستیم ."

به نظر نگارنده بهترین فرصت است هر آنچه که از نماز و آثار و برکات نماز وجود دارد را در این فضا گسترش دهیم تا کاربران شبکه که درایران بالغ بر 45 میلیون اعلام شده دراین فضا به اهمیت نماز پی ببرند. و فضایی که دشمن هم اکنون سعی دارد با ترزیق مفاهیم دین گریزی ،دنیا طلبی و لذت جویی  کاربران را به فساد و تباهی بکشد این بهترین فرصت است که از این فضا در جهت سالم سازی محیط کاربران استفاده شود. و همین مسئله می تواند روح جامعه را پاک سازی کرده و امر به معروف و نهی از منکر هم در جایگاه خود قرار گیرد.

افرادی که از تخلفات قانونی مثل اختلاس از بیت المال مطلع می‌شوند وظیفه دارند با رعایت شرایط و ضوابط شرعی نهی از منکر کنند.

بر جوانان مؤمن واجب استد. در دانشگاههای مختلط در برابر مفاسدی که در بعضی از آن مکانها مشاهده می‌کنند ضمن دوری جستن از ابتلا به مفاسد، در صورت داشتن شرایط امر به معروف و نهی از منکر مبادرت به انجام این فریضه کنند. امر به معروف و نهی از منکر زنانی که حجاب کامل ندارند با شرایط لازم یکی از ضروریات است.اما بر هرعامر معروفی  واجب است که از حرام اجتناب کند به خصوص زمانی که مبادرت به انجام فریضه‌ی نهی از منکر می‌کنند.

رقیه بشارت نیا