به گزارش کاوش نیوز به نقل از ایرنا: سید احمد خاتون آبادی افزود: در دشت گُرگاب در شمال شرق و نیز در منطقه قُهاب در جنوب شرق اصفهان، افزون بر صد کوره آجرپزی سال های متمادی است که خاک زراعی را برداشت و به آجر فشاری تبدیل می کنند، بطوریکه در دشت گرگاب سطح خاک بیش از یک متر پایین رفته و آنچه باقی مانده است مناسب کشت و کار و کشاورزی نیست زیرا لایه های زیرین خاک از مواد مغذی و لازم بی بهره است.

وی تصریح کرد: با صادر شدن این آجرهای تولیدی از خاک، در واقع ظرفیت تولید خوراک و مواد غذایی از استان خارج می شود.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان افزود: جابجایی خاک به مناطق داخل و بیرون استان و جدا کردن خاک از محل پدیدار شدن و زایش، پایداری این منبع مهم و حیاتی را تهدید می کند که باید قبل از اینکه امنیت مواد غذایی و خوراکی نیز کاهش یابد برای رفع آن برنامه ریزی کرد.

خاتون آبادی افزود: لازم است به خاک به عنوان یک موجود زنده نگاه کرد که سلامت آن برابر با سلامت زیست بوم یا اکوسیستم است.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: تغییر غیر قانونی کاربری اراضی کشاورزی و احداث ساختمان در زمین های کشاورزی، در عمل برای همیشه خاک را از دسترس تولید خوراک خارج می سازد و به مرور فشردگی لایه های خاک به دلیل وجود ساخت و ساز، ساختار فیزیکی آن را در جهت منفی تغییر می دهد.

خاتون آبادی، تعدی به عرصه های طبیعی، رهاسازی خاک بدون کشاورزی اصولی، تخریب خاک بدنبال فعالیت‌های معدنی و تخلیه پسماندهای صنعتی و خانگی را از دیگر تهدیدهای این بخش بر شمرد.

به گفته وی، هر چه ساختمان ها و سازه ها بر روی خاک زراعی بیشتر باقی بمانند با تغییر ساختار طبیعی خاک خاصیت زراعی بودن خاک بیشتر از دست می رود و با از بین رفتن خلل و فرج های موجود در خاک,  قابلیت برگشت پذیری آن با گذشت زمان بسیار کاهش می یابد.

خلل و فرج خاک همان فضای خالی بین ذرات جامدخاک است که به وسیله هوا، گازها و آب اشغال می شوند و  ساختار خاک را تشکیل می دهند که تحت تاثیرعواملی چون بافت، ثبات ساختار، عملیات زراعی و عوامل و شرایط محیطی است.

خاتون آبادی گفت: ۵۰ درصد خاک سالم در بردارنده خلل و فرج است که نیمی از آنها برای عبور آب و نیمی دیگر برای عبور هوا است، طبیعی است با بهره برداری های غیر زراعی و یا وقتی آب را از آبخوان ها تخلیه می کنیم خاصیت هوادهی خاک و عبور آب بدنبال پرشدن فضاهای خالی بین خاک و خلل و فرج ها از بین می رود.

استاد دانشگاه و فعال محیط زیست، مهمترین پیامد تخریب خاک را از دست دادن حاصلخیزی آن منطقه عنوان کرد و افزود: با تخریب خاک، زمین قابلیت کشت، انسجام و قدرت احیا و بازسازی خود را از دست می دهد و به کانونی برای ایجاد ریزگردها تبدیل خواهد شد.

ضرورت بازنگری در نحوه کشت برای حفاظت از خاک حوضه زاینده رود

دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان، با بیان اینکه خاکسازی در طبیعت برای هر سانتیمتر خاک سطحی زراعی، طی فرایندهای بسیار کُند و پیچیده افزون بر ۷۰۰ سال طول می کشد، افزود: حفاظت از خاک در شرایط خشکی اصفهان، سخت تر و نیازمند برنامه ریزی اصولی و علمی است.

وی افزود: اگر شرایطی پیش آمد که خاک پایین دست حوضه زاینده رود با کم آبی مواجه شود و قابل کشت نباشد و از طرفی در معرض فرسایش بادهای فصلی نیز قرار بگیرد، خطر از دست دادن این سرمایه بیشتر می شود.

خاتون آبادی گفت: بخاطر اینکه شرایط دسترسی به آب پایدار محدود و رودخانه خشک شده است دیگر امکان تغذیه چاه های عمیق به وسیله رودخانه  وجود ندارد پس در بازه زمانی معینی، آب شور می شود و آبیاری با آن خاک را شور می کند و از نظر شیمیایی  ماهیت آن را تغییر می دهد.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: در مناطقی که رودخانه جریان داشته و دارد طی فرایندی طبیعی، قرن ها خاک بالادست شسته می شود و به سمت پایین دست می آید، از این رو در پایین دست خاک سطحی قابل کشت داریم اما در بالادست و مناطق کوهستانی، خاک کم عمق تر و مستعد پوشش مرتعی است و برای ایجاد باغ و یا درختکاری مناسب نخواهد بود زیرا به فراخور عمق گوناگون خاک در مناطق کوهپایه ای، با رشد ریشه درخت، با لایه سنگی برخورد می کند .

خاتون آبادی تصریح کرد: بنابراین در چنین شرایطی درختکاری و زراعت در خاک بالادست که مناسب رویش گیاهان دارویی و مرتعی به عنوان ذخایر ژنتیکی برای آیندگان به حساب می آیند امری اشتباه و در تضاد با اصول علمی است.

وی ادامه داد: تخریب خاک بالادست رودخانه با درختکاری و پُمپاژ آب به آن در واقع دست اندازی به ناموس و قانون طبیعت است، چرا که زراعت و باغداری مناسب اراضی آبرفتی پایین دست رودخانه است.

خاک عنصر اصلی تامین‌کننده امنیت غذایی در هر کشوری است.بر اساس قانون حفاظت خاک که ۲۰ خرداد ۹۸ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید شرح وظایفی برای  نهادهای های اجرایی در نظر گرفته شد تا به موازات سازمان حفاظت محیط زیست، مسائل مربوط به این موضوع را پیگیری کنند.

زاینده‌رود با حدود ۴۹۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی سرچشمه گرفته و در فلات مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد. کارشناسان وجود بندها و سدهای متعدد و بطور کلی سازه های آبخیزداری و کشاورزی در بالادست را سبب افت ورودی به سد زاینده‌رود و تهدیدی برای نابودی خاک این حوضه آبخیز می دانند.